Somda

Snel, sneller, snelst – de ontwikkeling van treinreistijden in Europa

In dit artikel worden een aantal reistijden tussen Nederlandse bestemmingen genoemd, waarvan de meeste gelijk of beter zijn geworden.

Maar ik ben eigenlijk op zoek naar verbindingen die de afgelopen 35 tot 50 jaar juist langzamer zijn geworden. Zo kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat de verbinding Twente (met name Enschede en Almelo, want Hengelo heeft de ICE nog) naar Amsterdam/Schiphol/Rotterdam 10 tot 15 minuten langzamer is geworden door het wegvallen van allerlei directe treinen. Dat kan ik alleen niet staven. Zijn ergens oude dienstregelingen te vinden?

In het Utrechts Archief zijn online de meeste dienstregelingen te vinden van 1843 tot 1948.
Stationsweb heeft een reisplanner gemaakt voor enkele dienstregelingen tussen 1843 en 1972. (Deze werkt alleen niet voor internationale reizen)
Enkele internationale dienstregelingen van tussen 1974 en 2005 zijn op Treinreiziger.nl te downloaden. (Scroll naar beneden)
Op het Internet Archief zijn de reisplanners van 1990 tot 1998 gearchiveerd.
En onze eigen Somda heeft de meeste dienstregelingen vanaf 2009 gearchiveerd. (Je moet wel het treinnummer weten. Als je die niet weet, kan de doorkomststaat je helpen)
Tot slot heb ik in mijn eigen archief het spoorboekje van 2007. Als je daar wat tijden van wil weten, moet je het maar zeggen.

Vrijwel alle dienstregelingen die ooit zijn uitgebracht door NS en rechtsvoorgangers: nvbs.com

In 2007 met in gaan van de dienstregeling is er meer rijtijdspeling in de dienstregeling gekomen.

In het artikel staat echter wel een grote fout mbt de reistijd tussen Den Haag en Eindhoven.In 1990 was die een stuk sneller dan wat er in dat artikel staat.Schijnbaar heeft men de huidige 1100 vergeleken met de oude 1900 die toen nog vaker stopte,terwijl ook de 1500/2500 nog reed en ongeveer een kwartier sneller was

Jaar 1985, treinnummer 1551, Den Haag (Gvc) - Ehv - Vl, trein 1551, Gvc 13.47, Gv a 13.51 v 13.52, Ehv a 15.24 v15.29 Vl 16.02.

Wanneer ik van Eindhoven naar Den Haag Centraal wilde was via Utrecht vlugger dan de 1900 via Rotterdam. De 1900 had ook een enorm lange wachttijd in Rotterdam.

Dat kwam omdat de Benelux er in Rotterdam voorbij ging.

De huidige versnelling is dus ongeveer 10 minuten en geen 28 zoals in het artikel vermeld

Quote
R-E-Mg (23-11-2025 12:36:43):

---

Snel, sneller, snelst – de ontwikkeling van treinreistijden in Europa

In dit artikel worden een aantal reistijden tussen Nederlandse bestemmingen genoemd, waarvan de meeste gelijk of beter zijn geworden.

Maar ik ben eigenlijk op zoek naar verbindingen die de afgelopen 35 tot 50 jaar juist langzamer zijn geworden. Zo kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat de verbinding Twente (met name Enschede en Almelo, want Hengelo heeft de ICE nog) naar Amsterdam/Schiphol/Rotterdam 10 tot 15 minuten langzamer is geworden door het wegvallen van allerlei directe treinen. Dat kan ik alleen niet staven. Zijn ergens oude dienstregelingen te vinden?

---

Op wonderlijke wijze is de discussie bijna direct van Twente verplaatst naar Ehv. Toch nog maar even het antwoord op de vraag, als voorbeeld bij vertrek tussen 11 en 12 resp. 10 en 11:

dienstregeling 75/76:

Trein 1640: Es 1126 Aml 1146 Asd 1330

Trein 642: Es 1157 Aml 1218 Rtd 1421 / Gvc 1426

Dienstregeling 90/91:

Trein 1636: Es 1028 Aml 1047 Asd 1232

Trein 1738: Es.1058 Aml 1117 Rtd 1325 / Gvc 1328

En nu: van Es naar Asd / Gvc / Rtd in 2u09, 2u24 en 2u19

Wellicht is het voor de leesbaarheid handig om tijdstippen gewoon als tijdstippen te noteren. Nu lijken ze erg op de eveneens viercijferige treinnummers.

Mijn eerste indruk klopte dus niet, omdat de tijden dus nagenoeg hetzelfde zijn gebleven. De paar minuten verschil over de jaren zijn waarschijnlijk voor het grootste deel te verklaren door het niet meer splitsen/combineren in Amersfoort en Utrecht (en hoe lang is het geleden dan de trein ook in Deventer werd gesplist in een intercity en stoptrein?)

50 jaar verder zijn de treinen op deze verbinding dus niet sneller geworden (er zijn stukken waar je prima 140 km/h of 160 km/h kunt rijden, bijvoorbeeld op de Veluwe) en moet je naar Amsterdam, Schiphol en Rotterdam inmiddels altijd overstappen (iedere extra overstap is gewoon irritant, zeker als je dan een drukke trein terecht komt). Allicht dat het daarom 'slechter' voelt.

Quote
R-E-Mg (25-11-2025 11:22:10):

---

en moet je naar Amsterdam, Schiphol en Rotterdam inmiddels altijd overstappen (iedere extra overstap is gewoon irritant, zeker als je dan een drukke trein terecht komt). Allicht dat het daarom 'slechter' voelt.

---

Plus dat die overstappen zeer onbetrouwbaar zijn geworden: de overstaptijd is verkort tot 2 minuten en daar waar 50 jaar geleden het heel normaal was om op een vertraagde trein te wachten, is het nu heel normaal om de deuren dicht te smijten als er tientallen reizigers op de trein afstuiven (sterker nog, dat moet de HC, al wil die dat zelf niet)

Spoorboekje 2 juni 1985 t/m 31 mei 1986:

V Es trein 7042 11h45, A Dv 12h39

V Es trein 1742 12h00, A Dv 12h43 V 12.46, lijkt erop dat die in Dv gecombineerd werden

A Ut trein 1742 13h43, V ri Rtd 13h47 A Rtd 14h25, tweede deel zelfde treinnummer, V 13h49 A Gvc A 14h29 met stop in Gouda en Voorburg.

Interessant detail, het kop en schotel symbool in de tabellen.

Nog fraaier met overstappen is de combi treinen 7040, 2044, 540, V Es 11h25 A Rtd 13h55.

Die reden beide met mat'54 en werden inderdaad in Dv gecombineerd.

Waarbij er dus in de basis één treinstel Es - Dv (stoptrein) - Ut - Gvc reed en één treinstel Es - Dv (IC) - Ut - Rtd, die op Dv-Ut gecombineerd reden. Wellicht dat er in de spits soms andere combinaties waren. Later zijn de delen Gvc en Rtd trouwens omgedraaid.

Ja want er werd regelmatig een treinstel in Amf voorop bijgeplaatst richting Ut en Gvc en andersom afgetrapt. Keren ging via het begin van de PON lijn van spoor 1 naar spoor 4.

Quote
BVisser (25-11-2025 15:17:51):

---

Die reden beide met mat'54 en werden inderdaad in Dv gecombineerd.

---

Ik weet niet wat er in het voorjaar van 1986 reed, maar in de herfst was het, dacht ik, vooral icm.

Quote
Muizeneus (25-11-2025 15:55:03):

---

Waarbij er dus in de basis één treinstel Es - Dv (stoptrein) - Ut - Gvc reed en één treinstel Es - Dv (IC) - Ut - Rtd, die op Dv-Ut gecombineerd reden. Wellicht dat er in de spits soms andere combinaties waren. Later zijn de delen Gvc en Rtd trouwens omgedraaid.

---

Dat omdraaien is in 1995 gedaan

Quote
Muizeneus (25-11-2025 13:50:19):

---

Quote
R-E-Mg (25-11-2025 11:22:10):

---

en moet je naar Amsterdam, Schiphol en Rotterdam inmiddels altijd overstappen (iedere extra overstap is gewoon irritant, zeker als je dan een drukke trein terecht komt). Allicht dat het daarom 'slechter' voelt.

---

Plus dat die overstappen zeer onbetrouwbaar zijn geworden: de overstaptijd is verkort tot 2 minuten en daar waar 50 jaar geleden het heel normaal was om op een vertraagde trein te wachten, is het nu heel normaal om de deuren dicht te smijten als er tientallen reizigers op de trein afstuiven (sterker nog, dat moet de HC, al wil die dat zelf niet)

---

Waarbij we even achterwege laten te vermelden dat de volgende trein waarschijnlijk een kwartier of een half uur erna volgt, terwijl dat 50 jaar geleden een uur of meer was.

Een halfuur, correct. Kortom: amper snellere treinverbinding vergeleken met 50 jaar terug, echter wel onbetrouwbaarder. Niet enkel rond Amersfoort, overigens.
Een populair forenzentraject als Heerhugowaard - Leiden (tevens Alkmaar - Den Haag op dezelfde as bijvoorbeeld) was 15 jaar terug nog direct en in 1 uur 6 minuten, inmiddels met allerhande versnelde infra nog tweemaal daags 1 uur 12 met overstap en de rest van de dag 1 uur 22 minuten met overstap. Dat is 32 minuten extra per werkdag. We hoeven niet verbaasd te ogen dat vele reizigers ons de rug hebben gekeerd.

En als we helemaal ver terug in de tijd gaan, zijn er tussen bijvoorbeeld Enschede en Amsterdam maar enkele doorgaande treinen per dag. Met bijvoorbeeld in 1939 snellere reisopties dan anno 2025: vrtrek 11:37, aankomst 13:47 (2u10min).

En dat nog zelfs voordat er met e-mat werd gereden, wat het deel van Amf tot Es kwam pas in 1951 onder de draad, en de Gooilijn na de oorlog

Quote
thom (26-11-2025 11:57:06):

---

Quote
Muizeneus (25-11-2025 13:50:19):

---

Quote
R-E-Mg (25-11-2025 11:22:10):

---

en moet je naar Amsterdam, Schiphol en Rotterdam inmiddels altijd overstappen (iedere extra overstap is gewoon irritant, zeker als je dan een drukke trein terecht komt). Allicht dat het daarom 'slechter' voelt.

---

Plus dat die overstappen zeer onbetrouwbaar zijn geworden: de overstaptijd is verkort tot 2 minuten en daar waar 50 jaar geleden het heel normaal was om op een vertraagde trein te wachten, is het nu heel normaal om de deuren dicht te smijten als er tientallen reizigers op de trein afstuiven (sterker nog, dat moet de HC, al wil die dat zelf niet)

---

Waarbij we even achterwege laten te vermelden dat de volgende trein waarschijnlijk een kwartier of een half uur erna volgt, terwijl dat 50 jaar geleden een uur of meer was.

---

De IC's Amf - Es rijden al minstens 40 jaar, en volgens mij zelfs al 50 jaar, ieder half uur. En datzelfde geldt voor Amf - Zl. Dus nee, dat argument gaat niet op

Meer dan 50 jaar. Vanaf Spoorslag 70

Quote
dvdhoven (27-11-2025 09:55:21):

---

Meer dan 50 jaar. Vanaf Spoorslag 70

---

Ja en nee. op de rustige uren werd Enschede - Amersfoort een keer per uur gereden. Bron spoorboekje 82-83. In mijn herinnering was dat begin jaren 90 nog zo. In 1983 reed er zelfs maar 1 IC per uur tussen Utrecht en Eindhoven op zondag ochtend. (behalve in de zomer).

Quote
R-E-Mg (23-11-2025 12:36:43):

---

Snel, sneller, snelst – de ontwikkeling van treinreistijden in Europa

In dit artikel worden een aantal reistijden tussen Nederlandse bestemmingen genoemd, waarvan de meeste gelijk of beter zijn geworden.

Maar ik ben eigenlijk op zoek naar verbindingen die de afgelopen 35 tot 50 jaar juist langzamer zijn geworden. Zo kan ik mij niet aan de indruk onttrekken dat de verbinding Twente (met name Enschede en Almelo, want Hengelo heeft de ICE nog) naar Amsterdam/Schiphol/Rotterdam 10 tot 15 minuten langzamer is geworden door het wegvallen van allerlei directe treinen. Dat kan ik alleen niet staven. Zijn ergens oude dienstregelingen te vinden?

---

Enschede - Amsterdam zuid is nu veel sneller t.o.v. 1983. 😇 ( geen overstap meer op tram 5 op Amsterdam Centraal )

Voor meer treintijden zie:

timetableworld.com

en

timetableworld.com

Quote
anton_ (28-11-2025 07:05:14):

---

Quote
dvdhoven (27-11-2025 09:55:21):

---

Meer dan 50 jaar. Vanaf Spoorslag 70

---

Ja en nee. op de rustige uren werd Enschede - Amersfoort een keer per uur gereden. Bron spoorboekje 82-83. In mijn herinnering was dat begin jaren 90 nog zo. In 1983 reed er zelfs maar 1 IC per uur tussen Utrecht en Eindhoven op zondag ochtend. (behalve in de zomer).

---

Die rustige uren waren dan alleen de zondagen en de avonden. Overdag is er al 55 jaar een halfuurdienst

Tot Spoorslag 70 uurdienst Asd - Es. Getrokken stel met in de 60 er jaren Plan E, aangevuld met oud D trein materieel in de 6000/6100 serie en enkele blauwe blokkendozen. Zondag tot ver in de middag twee uur dienst. Eind 60,er jaren al wel enkele spitsslagen met hondekoppen.

En die 6100,en verdwenen langzamerhand en werden vervangen door Plan W

Quote
anton_ (25-11-2025 23:56:31):

---

Quote
BVisser (25-11-2025 15:17:51):

---

Die reden beide met mat'54 en werden inderdaad in Dv gecombineerd.

---

Ik weet niet wat er in het voorjaar van 1986 reed, maar in de herfst was het, dacht ik, vooral icm.

---

ICM is in april 1984 begonnen op de toenmalige 700 Asd - Amf - Zl -Gn/Lw. In 1986 ivm. de Schiphollijn vanaf Hoofddorp. In sept. 1987 kwam ICM ook op de 1700 Rtd/Gvc naar Es. Tot die tijd Mat'54, waarbij een Mat54-IV reed van Rtd naar Es als IC, en 2x een Mat54-II uit Gvc. Werd in Ut gecombineerd. In Amf werd een tweetje afgetrapt, en in Dv ging het andere tweetje door als stopper naar Es.

Dat is wel een hele simpele voorstelling van de basislicentie ri Twente. Combinaties tot 14 bakken waren mogelijk tussen Ut en Amf/Dv. Ook reden er in diverse treinen Hondekop IV stellen naar Gvc, destijds in de spoorboekjes herkenbaar aan het koffie symbool.